Kożuchów

W walkach, które toczyły się o wyzwolenie miasta i ziemi kożuchowskiej, poległo wielu żołnierzy radzieckich. Część z nich została pochowana tuż po zakończeniu działań wojennych, na dwóch starych cmentarzach komunalnych w Każuchowie i na terenie okolicznych cmentarzy parafialnych. Część pochowano w oznaczonych miejscach rozrzuconych po terenie gminy.

W roku 1948 przeprowadzona została planowa akcja ekshumacyjna, która objęła miasto i okoliczne miejscowości, takie jak: Nowa Sól, Ciepielów, Broniszów, Lipiny, Solniki oraz Nowogród. Zwłoki poległych żołnierzy radzieckich przeniesiono na kwaterę utworzoną obok nowego cmentarza komunalnego, położonego niedaleko drogi wylotowej w kierunku Nowej Soli. Miejsce pamięci żołnierzy radzieckich znaleźć można na północno-zachodniej części tego terenu. Po zakończonych ekshumacjach, 14 kwietnia 1948 roku, zorganizowano symboliczny pogrzeb poległych. W uroczystości oprócz mieszkańców, władz miasta i przedstawicieli miejscowych organizacji społecznych, udział wzięła delegacja Armii Radzieckiej, kompania honorowa Wojska Polskiego i kombatanci. Ekshumacje kontynuowano w następnym roku, w wyniku czego na kolejne kwatery przeniesiono poległych z Dobroszowa, Lubięcina, Wichowa i innych mniejszych miejscowości.

Łącznie na terenie cmentarza pochowanych jest 207 żołnierzy w 20 zbiorowych mogiłach. Niestety udało się zidentyfikować zaledwie 58 żołnierzy. Wśród nich znajduje się ośmiu oficerów, dziesięciu podoficerów i trzy kobiety. Kwatera zajmuje obszar 0,5 ha.

W roku 1950 miejsce upamiętniono wznosząc wysoki betonowy obelisk z czerwoną gwiazdą, na którym umieszczona została tablica z tekstem w języku rosyjskim i polskim: „Cześć bohaterskim żołnierzom Armii Radzieckiej poległym w walce z faszyzmem o demokrację i wolność narodu polskiego”. Ostateczny wygląd nadano cmentarzowi podczas jego modernizacji w 1972 roku. Na mogiłach umieszczono nagrobki z tablicami, alejki zaś wyłożono płytami betonowymi. Zadbano także o kwiaty oraz żywopłoty. W 2016 roku dokonano remontu pomnika i zmieniono napis na: „Tu spoczywa 207 żołnierzy Armii Czerwonej poległych w walce z Niemcami w lutym 1945 r.”.  Promieniście, z obeliskiem w centrum, rozchodzą się w czterech równych rzędach imienne nagrobki. Mają one wyryte czerwone gwiazdy oraz imiona zidentyfikowanych osób, czasami także datę ich narodzin oraz śmierci.

 Tuż obok imiennych nagrobków znajduje się sporych rozmiarów pomnik z twarzą żołnierza z bagnetem po jej lewej stronie. Umieszczono na nim rok „1939”. Powstał on dla upamiętnienia 11 żołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1939 roku w walce z Niemcami. Kwaterą opiekuje się Urząd Miasta, który regularnie prowadzi remonty nawierzchni oraz dba o trawniki i krzewy.