Armia Czerwona zdobywa Wałcz

W ramach operacji przełamania niemieckich umocnień ciągnących się od okolic bałtyckiego wybrzeża pod Ustką, przez współczesne pogranicze województw zachodniopomorskiego oraz pomorskiego i dalej, skręcając łukiem w kierunku zachodnim, wzdłuż przedwojennej granicy polsko-niemieckiej, jednym z punktów, o który Armia Czerwona oraz towarzysząca jej 1. Armia Wojska Polskiego planowały stoczyć bój, było miasto Wałcz (niem. Deutsch Krone).

Zadanie uderzenia w stronę miejsca, w którym niegdyś stacjonował sztab budowy Pommernstellung skierowano elementy radzieckiej 47. Armii pod dowództwem gen. maj. Franza Perchorowicza, której główną siłę stanowiły trzydywizyjne korpusy strzeleckie numer 77, 125 oraz 129 oraz 12. Korpus Pancerny.

W dawnej historiografii liczebność całości nacierających sił szacowano na ok. 64 tys. żołnierzy. W rzeczywistości stany osobowe pododdziałów wynosić mogły niespełna połowy etatów. Oprócz tego, wymienione korpusy miały do dyspozycji wsparcie artyleryjskie w postaci 35 haubic kalibru 122 mm, ponad setki armat kalibru 76,2 mm, blisko 70 lekkich dział kalibru 45 mm oraz 40 moździerzy 120 mm.

Niezależnie od kryzysu w radzieckich szeregach spotęgowanego zapewne opóźniającymi się dostawami zaopatrzenia, brakami w paliwie i materiałach pędnych, które czasowo wyeliminowały znaczną część broni pancernej czy niemożności odprowadzenia na tyły rannych, przewaga Rosjan była miażdżąca. Pod koniec stycznia 1945 r. w rejonie Wałcza rozlokowano tylko jeden, liczący ok. 700 żołnierzy, niemiecki batalion, powołany naprędce w Szkole Artylerii w Bornem Sulinowie, 4. pułku podchorążych. Co więcej, jego część pozostawała nieuzbrojona, a niektóre kompanie rozciągnięto na odcinkach regulaminowo bronionych przez jednostki wyższego szczebla.

26 stycznia zarządzono ewakuację ludności cywilnej Deutsch Krone. Tego dnia natarcie polsko-radzieckie w kierunku kluczowych pozycji Wału Pomorskiego już trwało. Trzy dni później większość podchorążych Wehrmachtu wymaszerowała z Wałcza w stronę wsi Kłębowiec, gdzie zainstalować mieli nowe stanowiska obronne. Wsparcia na odcinku długości ok. 11 km udzielić im miał dodatkowy, improwizowany batalion kursantów z Gross Born, jedna bateria haubic polowych kalibru 105 mm oraz jedna lub dwie baterie moździerzy 80 mm. Tuż przed rozpoczęciem walk rejon wzmocniony został członkami lokalnego, pospolitego ruszenia – Volkssturmu, uzbrojonymi przede wszystkim w karabiny z czasów I wojny światowej oraz mieszankę broni strzeleckiej zdobytej przez III Rzeszę podczas działań na terenie Europy: we Francji, Holandii czy Włoszech.

31 stycznia 1945 r. obsadzone przez fizylierów czołgi radzieckiej 66. Brygady Pancernej pojawiły się ok. 2,5 km na południowy wschód od Wałcza. W godzinach porannych doszło do pierwszej wymiany ognia między stronami. Uczestniczyło w niej prawdopodobnie 6 czołgów i około setki żołnierzy, głównie 34. batalionu zmechanizowanego. Starcie nie przyniosło przewagi żadnemu z walczących, toteż pojazdy wycofały się. Natarcie ponowiono 1 lutego wzdłuż szosy prowadzącej do Piły. I tym razem Niemcom udało się atak odeprzeć. Nie mniej jednak, Armia Czerwona uzyskała informacje na temat nieprzyjaciela strzegącego dostępu do Deutsch Krone.

Za czołówką 12. Korpusu Pancernego podążały pozostałe jednostki 47. Armii, których część nadal pozostawała uwikłana w oblężenie Twierdzy Piła. Nasilono działania zwiadowcze – grupy rozpoznawcze stoczyły bój z Niemcami między innymi w rejonie Płytnicy oraz Szwecji. Wyszły one także ku jeziorom: Smolne, Łubianka oraz Zdbiczno, gdzie zlokalizowano ufortyfikowane posterunki nieprzyjaciela. Ten teren ostatecznie przekazano polskiej 4. Dywizji Piechoty im. Jana Kilińskiego. Przez kilka kolejnych dni to właśnie ten rejon skupiał główną uwagę radzieckich sztabowców. Samo miasto Deutsch Krone straciło czasowo na znaczeniu.

5 lutego 1945 r. łukiem wokół Wałcza, aż do wysokości stacji kolejowej Wałcz Południowy rozwinął się radziecki 125. Korpus Strzelecki. W tym punkcie pododdziały zetknęły się z 278. pułkiem strzelców rozwiniętym w stronę Strączna. Wszyscy zgromadzeni w tym rejonie żołnierze przeszli do obrony – wyczekiwano rezultatów walk prowadzonych przez towarzyszy broni na skrzydłach, przede wszystkim o Prusinowo Wałeckie oraz brzegi Jeziora Dobre, gdzie w tym czasie operowali żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego.

8 lutego, trzymający pozycje w rejonie, niemiecki 4. pułk podchorążych zaczął się cofać. Nowe stanowiska obronne postanowiono zainstalować w okolicach wsi Golce, Jabłonowo oraz Kłębowiec. Odwrót odbywał się bez większej ingerencji strony radzieckiej – tam gdzie dochodziło do starć, żołnierze Wehrmachtu wykorzystywali całą dostępną broń tworząc złudzenie dobrze przygotowanej defensywy. Dwie doby później spod, ostatecznie zdobytego, Kłębowca w stronę Deutsch Krone wyruszyła 76. Dywizjia Strzelców. Przez Olszynkę ku centrum nacierał 207. pułk strzelców, podczas gdy 216. pułk strzelców oczyszczał teren z wroga na północno-wschodniej rubieży. Na zachodnim skrzydle zaatakował 93. pułk strzelców, którego awangarda dotarła do rogatek Wałcza w godzinach wieczornych.

10 i 11 lutego z miasta ku południowemu zachodowi usiłowały wyrwać się ostatnie oddziały Wehrmachtu. Znaczna część żołnierzy została przez Rosjan schwytana – w niewoli znalazła się też część wałeckich sztabowców. 12 lutego 1945 r. około południa Deutsch Krone znalazła się w rękach Armii Czerwonej. Jak wynika z zapisu w dzienniku bojowym 125. Korpusu Strzelców do niewoli wzięto ok. 450 Niemców, zdobyto 174 samochody ciężarowe, 20 osobowych, 50 motocykli, a także ponad 750 jednostek broni strzeleckiej i ćwierć tysiąca rowerów. W ten sposób dzieje niemieckiego Wałcza dobiegły końca.

Forsowanie Odry

Początek działań bojowych przypadł na popołudnie dnia 4 lutego 1945 r. Pierwsze do walk włączyły się sowieckie czołgi z 219 Brygady Pancernej 1 Korpusu Zmechanizowanego. Atak rozpoczął się natarciem około siedmiu czołgów z rejonu Lisiego Pola…