Żagań

Najbardziej znanym obozem w Żaganiu był Stalag Luft 3, który przeznaczono dla alianckich lotników. Z tego obozu, w nocy z 24 na 25 marca 1944 r., uciekło 76 jeńców, drążonym przez wiele miesięcy, tunelem. Ostatecznie tylko trzem udało się zbiec. Reszta zginęła w trakcie ucieczki lub została zamordowana.

Walki o Żagań miały miejsce w lutym 1945 roku. 16 lutego, po czterech dniach ciężkich walk oddziały 117 Berdyczowskiej Gwardyjskiej Dywizji Strzeleckiej zajęły prawobrzeżną część Żagania. Oddziały niemieckie, zagrożone okrążeniem, wycofały się z lewobrzeżnej części miasta.

W Żaganiu znajdują się trzy cmentarze żołnierzy radzieckich poległych podczas II wojny światowej – dwa dla poległych w walkach w 1945 r. i jeden jeńców wojennych.

Cmentarz wojskowy z I i II wojny światowej.
Znajduje się około 1,7 km na południowy zachód od centrum Żagania, przy bocznej dróżce odchodzącej od ul. Towarowej, naprzeciwko Mauzoleum Lotników RAF. Na cmentarzu leżą żołnierze, którzy byli więźniami obozów jenieckich z obu wojen światowych – około 110 jeńców armii rosyjskiej z I wojny światowej.

Początkowo cmentarz zajmował większy obszar, ale po II wojnie światowej dokonano częściowej ekshumacji i rozmiary zmniejszono do dzisiejszych 104 na 102 m. W latach 60. XX wieku pojedyncze groby połączono w masowe.

Centralny punkt cmentarza zajmuje pomnik wzniesiony w 1920 roku poświęcony zmarłym w obozie jenieckim rosyjskim żołnierzom armii carskiej. Na postumencie do dziś czytelne są napisy w języku rosyjskim i niemieckim. Wokół pomnika wznosi się kolumnada. Za nią znajdują się groby dwóch polskich saperów poległych w 1945 r. Za nimi tablica pamiątkowa  z napisem:

RODAKOM I WSZYSTKIM
POLEGŁYM W WALCE Z
FASZYZMEM NIEMIECKIM
SKŁADAJĄ HOŁD MIESZ-
KAŃCY M. ŻAGANIA
ZBoWID
Żagań 1957

Obok pomnika z 1920 roku, na wprost wejścia na cmentarz znajduje się pomnik poświęcony żołnierzom II wojny światowej. Pomnik zwieńcza czerwona gwiazda.

Północna część cmentarza to szereg prostokątnych mogił ogrodzonych betonowymi murkami. Na jednej z nich stoi prawosławny, metalowy krzyż. Na każdej mogile znajdują się symboliczne dwa nagrobki bez napisów.

W 2014 roku, na jednym z nagrobków, ktoś anonimowo umieścił płytę ku czci Aleksandra Trochimowicza (1926-1945). Płyta prawdopodobnie umieszona została przez pomyłkę – żołnierze z II wojny światowej spoczywają na innych cmentarzach w Żaganiu.